Koffiehuis op de hoek van Gravestraat K 89 en de Korenstraat. Na de omnummering in 1906 is dit huisnummer 19.
Inhoud
Geschiedenis
| 1875
|
C. Scheijbeler Cornelis Scheijbeler, kastelein in De Prinsentuin, begint in 1875 voor zichzelf en opent op de hoek van Korenstraat en Gravestraat het Koffiehuis Tivoli. Twee jaar later vindt in september executieverkoop plaats van het koffiehuis. Het wordt verkocht voor fl. 2691,-. Scheijbeler is in juni 1875 tevens exploitant geworden van het buffet aan Het Badhuis. |
| 1881
|
M.C. Huijsen-Huijbregtse Maria Christina Huijbregtse, de weduwe van Pieter Huijsen, staat bij de invoering van de horecawet in 1881 te boek als tapster. Ze runt de zaak tot aan haar dood in 1884. Wie haar opvolger werd is niet bekend, wel dat in 1886 militairen zich vermaakten in 'huis Tivoli' (zie verhaal 'Socialistische propaganda'). |
Foto's
Opening Scheijbeler 24-12-1875
Verkoop meubilaire goederen 20-9-1877
Verkoop Tivoli 21-9-1877
Gravestraat ca. 1880-1885. Rechts achter de lantaarnpaal voormalig pand Tivoli
Veiling van voormalig pand Tivoli 19-8-1890
Het pand rechts met de lantaarn is voormalig Tivoli ca. 1915
Verhalen
De Drie Sneedjes
Een korte geschiedenis van het Café Tivoli en de vrouwen uit de familie Van Huijsen
Een fatsoendelijk café
Op 22 mei 1882 laat de weduwe Van Huijsen een verzoekschrift opstellen, geadresseerd aan Burgemeester en Wethouders van Vlissingen. Zij is de uitbaatster van het Café Tivoli aan de Gravestraat en wil tijdens de twee pinksterdagen van 1882 muziek en bal organiseren. Om haar verzoek extra gewicht te geven stelt zij: ‘(…) dat de zwaren drukkende lasten waaraan ik onderworpen ben bijna niet zijn te verdienen, hierbij in aanmerking nemende de verschrikkelijke stilte die er tot heden toe heerscht, zoodat men wel genoodzaakt word om op deze feestdagen, die veelal door den vreemden word bezocht, eenig muzijk te geven, in de hoop dat hierdoor mijn café zal worden bezocht ten einde in deze zwaren opbrengst te gemoede te komen.’
Deze formulering was niet geheel uniek daar het argument van de ‘verschrikkelijke stilte’ door meer horecaondernemers wordt aangevoerd in hun verzoekschriften. De zware drukkende lasten vormen echter wel een nieuw argument. Dit kan alleen maar duiden op het feit dat zij recent haar vergunning voor het tappen van sterke drank mocht komen ophalen op het stadhuis. Daarvoor moest zij dan ook direct het vergunningsrecht betalen en de hoogte daarvan werd voor haar bedrijf bepaald op een bedrag van 50 gulden. De weduwe besluit met een eveneens gebruikelijke zinsnede: ‘Gevende Uw Edele Achtbaren de verzekering dat niets door mij onbeproefd zal gelaten worden niet alleen aan mijne verplichtingen te voldoen, maar steeds zal zorgdragen mijn naam als fatsoendelijk café te handhaven.’
Vooralsnog zou dit verzoekschrift, als één van de vele die werden ontvangen op het stadhuis, niet opvallen; ware het niet dat er een opmerkelijke aantekening in potlood op werd geschreven. In het kader van de openbare orde en zedelijkheid werden dergelijke verzoekschriften steevast voorgelegd aan de Commissaris van Politie, die vervolgens zijn bezwaren, eisen en/of akkoord aantekende op de brief en deze terugstuurde naar het stadhuis. Wie anders dan hij met zijn agenten was immers beter op de hoogte van het reilen en zeilen van de Vlissingse horeca-bedrijven. Heel bijzonder is deze aantekening vaak niet. Ook hier tekent hij drie dagen later aan geen bezwaren te zien in het verlenen van toestemming, mits de muziek niet voor acht uur ’s avonds aanvangt en niet later dan één uur ’s nachts eindigt. Maar hoewel het Café Tivoli als zodanig al langer bestond, vond iemand – denkelijk een klerk ter gemeentelijke secretarie – het nodig om de naam van het café te noemen zoals het (waarschijnlijk) bekend stond in de volksmond: ‘Zogenaamde drie sneedjes.’
Het lot van een weduwe
Als de weduwe Van Huijsen in 1881 een verzoekschrift indient voor een vergunning tot het verkopen van sterke drank in het klein - dit in het kader van de dan net aangenomen eerste Drankwet - dient zij een aantal gegevens in te vullen op het formulier. Zo weten we met zekerheid dat zij als tapster Café Tivoli in de Gravenstraat uitbaat; al bestaat over het opgegeven adres wat onduidelijkheid. Erg hoog is haar jaarlijkse omzet in sterke drank niet, de gemeentelijke schatter vult een verbruik in van 300 liter, maar als café zal zij nog meer schenken, zoals later ook blijkt. Ook dient zij op te geven wie haar huisgenoten boven de zestien jaar zijn en dat blijken haar dochters te zijn: Tannetje (24 jaar), Christina (23 jaar) en Elisabeth (18 jaar).
Zijn deze dochters ook direct de meisjes waar het café zijn bijnaam door verkreeg? Waarschijnlijk wel. Onderzoek in de burgerlijke stand levert op dat dit de enige drie overlevende dochters waren van het echtpaar Van Huijsen-Huibregtse. Er is nog wel een zoon Jacob, maar die vaart, heeft reeds een eigen gezin en woont een in de Palingstraat.
De weduwe Van Huijsen verloor haar echtgenoot direct na de kerstdagen van 1880, hij stierf op 66-jarige leeftijd. Over hun vroege huwelijksjaren is niet veel bekend, dan alleen dat zij een geboren Vlissingse was en hij van Ouddorp kwam. In de laatste gemeente hebbe zij nog enige tijd gewoond, dit gezien de geboorteplaatsen van hun oudste kinderen. Maar zij woonden ook enige tijd in Vlaanderen voordat zij zich in 1854 definitief in Vlissingen vestigden. In Vlissingen woonden zij voor het merendeel in Wijk K, gelegen in het noordoostelijk deel van de stad tussen de Hooikade, Houtkade, Wijnbergsche Kade en de Gravenstraat. Gedurende zijn leven wordt Van Huijsen genoemd als arbeider/werkman en schipper. Dit zal mede de oorzaak zijn dat zijn weduwe, bij het ontbreken van een behoorlijk pensioen, de noodzaak heeft gehad om een vorm van inkomsten te zoeken waarmee zij zichzelf en haar thuiswonende dochters kon onderhouden. De meeste weduwen gebruikten dan ook vaak een deel van hun woonhuis als winkel of richten er een café in; een enkele keer, als de ruimte in huis het toeliet werd gekozen voor een logement. Het is niet exact bekend sinds wanneer de weduwe Van Huijssen in het pand woonachtig was, maar gezien de oudere geschiedenis van het Café Tivoli lijkt het aannemelijk dat zij er pas als weduwe is gaan wonen.
In elk geval voert zij het bedrijf reeds vóór 1881, de invoering van de reeds genoemde eerste Drankwet. En hoewel zij in haar verzoekschrift het adres noteert als wijk K nummer 183 , blijkt uit meerdere bronnen dat zij woonachtig is op het adres wijk K nummer 89, waar Café Tivoli reeds langer gevestigd was. Het café stond aan de Gravenstraat op de linkerhoek met de Korenstraat.
De ‘zwaren drukkende lasten’ - het zal geen smoesje zijn geweest. De invoering van de Drankwet had als bedoeling niet zozeer de reguliering van de verkoop (c.q. het schenken) van sterke drank, maar vooral het tegengaan van de openbare dronkenschap en de onzedelijkheid. De behoorlijke kosten die aan een vergunning vastzaten, gebaseerd op de huurwaarde van de locatie waar getapt/verkocht werd, zouden mede de oorzaak zijn van een daling in horecabedrijven waar sterke drank geschonken werd. Als weduwe een inkomen zien te verkrijgen met een cafeetje waarop een dure vergunning rust, was beslist niet eenvoudig. Zo vinden we haar op een lijst van de gemeenteontvanger der directe belastingen , betreffende de Oninbare Posten wegens de Hoofdelijke Omslag over het jaar 1881. Daaruit blijkt dat zij werd aangeslagen voor een bedrag van fl.1,97 dat in 1882 nog altijd onverhaalbaar was. Volgens de bijgevoegde lijst van verklaring van onvermogen werd het bedrag haar kwijtgescholden met de aantekening ‘vertrokken naar boven, nu inwonende bij de dochters’. Mogelijk was het huis verdeeld in boven- en benedenhuis.
Erg lang hield ze het zo niet vol. Al na een jaar liet zij haar vergunning (per 01.05.1883) vervallen en deze zou ook niet meer worden verleend op dat adres. Ze zette haar bedrijf wel verder , maar kon nu niet langer sterke drank schenken. De weduwe Van Huijsen sterft anderhalf jaar later in het najaar van 1884, 61 jaar oud. Uit onder meer het ontbreken van een aangifte van successierechten en verder onderzoek in het notarieel archief van Vlissingen, kunnen we concluderen dat zij het pand huurde. De drie dochters, die zo cru werden aangeduid als ‘de drie sneedjes’, zouden alle drie in het huwelijk treden met een zeeman. Tannetje in 1883; zij werd moeder van zeven kinderen en stierf in Vlissingen op 74-jarige leeftijd. Christina huwde tien dagen voor de dood van haar moeder met een zeeman die later zeilmaker werd; zij kregen 8 kinderen en verhuisden uiteindelijk buiten de provincie. De jongste, Elisabeth, huwde in 1891 met de vader van haar vierjarig zoontje; een matroos van de Marine. Zij kreeg nog drie kinderen van hem, maar werd al vroeg weduwe en stierf zelf ook vrij jong op 47-jarige leeftijd.
Zoals het er naar uit ziet, leven er nog altijd afstammelingen van de weduwe en haar dochters; wellicht onwetend over de geschiedenis van hun voormoeders in een klein Vlissings café met een bijzondere bijnaam.
Socialistische propaganda
Uit de Middelburgse Courant van 7 mei 1886:
"Aan alle militairen van de garnizoenen Middelburg en Vlissingen is de toegang verboden tot het huis genaamd Tivoli, gelegen op de hoek der Gravenstraat te Vlissingen. Het feit dat door onbekenden, op slinkse wijze, socialistische strooibiljetten tussen de hoofddeksels der militaire bezoekers zijn verborgen, terwijl die zich met dansen vermaakten, moet de oorzaak van dit verbod zijn. De militairen hebben dit voorval zelf ter kennis hunner suprieuren gebracht, hetgeen een duidelijk bewijs oplevert, dat ook daar de pogingen der socialisten schipbreuk lijden. Aldus meldt men ons.
Dit bericht geeft ons aanleiding tot eene enkele opmerking. Als het waar is dat de militairen zelven zoo weinig van de socialisten willen weten, waarom wordt hun dan verboden Tivoli te bezoeken? En stel dat zij luisteren naar de inblazingen der socialisten, wat zal zulk een verbod dan toch baten? Meent men dat de socialistische drijvers niet trachten zullen bij de militairen op eene andere plaats en op andere wijze propaganda te maken voor hunne beginselen?
Bovendien, wie lijdt nu de schade? De eigenaar van Tivoli die meer dan waarschijnlijk geheel onschuldig is aan die proselietenmakelij en het toch niet helpen kan dat men van zijn inrichting misbruik maakt voor dergelijke doeleinden.
Laat men toch liever zulke feiten van de meer vrolijke kant opnemen, en eens braaf lachen over den ui. Socialistische strooibiljetten in de hoofddeksels van de militairen! Het is vreeselijk! Wat zullen die mutsen en sjake's zwaar worden! Wat zullen onze mannekes bedorven zijn!
Wil men onze landsverdedigers voor al dergelijke invloeden bewaren, men berge hen dan zorgvuldig in de kazerne op en sluite ze van de buitenwereld af. Of ze dan ferme jongens zullen worden?
Zulke middelen maken de zaak veel erger en gewichtiger dan zij is. Alleen het gezonde verstand moet voor onze soldaten het schild zijn waarop de theorieën der socialisten afstuiten".
Bijzonderheden
- Cornelis Scheijbeler, geboren op 4 mei 1833 (met tweelingzus Pieternella) als zoon van Elisabeth Scheijbeler en een onbekende vader. Trouwt op 29 oktober 1859 met Johanna Boeije, hij is op dat moment stucadoor. Wordt in 1872 kastelein in De Prinsentuin, in juni 1875 uitbater van Tivoli en exploitant van het buffet aan Het Badhuis. Ook is hij mede-eigenaar van Bierbottelarij en Limonadefabriek 'fa. J. de Witte en C. Scheijbeler'. Scheijbeler overlijdt op 24 juni 1883, hij is dan 50 jaar.
- Johanna Boeije is ten tijde van het overlijden van haar echtgenoot 'bierhandelaar'. In een advertentie meldt ze dat de zaak van BIERBOTTELARIJ en MINERALE WATEREN door haar met hulp van haar derde zoon op dezelfde voet wordt voortgezet. In mei 1887 opent Johanna haar eigen 'Café en Restauratie' in de Badhuisstraat. In 1894 staat ze te boek als 'tapster'. Johanna overlijdt op 61-jarige leeftijd op 31-8-1897.
- Maria Christina Huibregtse, geboren in Vlissingen op 23 januari 1823 als dochter van Maarschalk Huibregtse en Christina Odding. Ze trouwt met Pieter van Huijsen (Ouddorp 18-07-1814 - Vlissingen 27-12-1880). Meer details in het document onder 'externe links'.
Zie ook
Externe links
'De Drie Sneedjes' Onderzoeksdossier Drankwet 1881 van J.-M.A.T.F. H. van Haart
Bronnen
- Foto's: collectie Joke Vantricht
- Krantenknipsels: Krantenbank Zeeuwse Bibliotheek
- Onderzoeksdossier Drankwet 1881 van J.-M.A.T.F. H. van Haart - 1 - 0406015.