Wijkcentrum De Zwaan, Kromwegesingel 1. Is door de jaren heen dé sociale- en culturele ontmoetingsplaats voor de Souburgers.
Inhoud
Geschiedenis
Tot nu toe is bekend dat Jan Ivens en zijn vrouw in november 1774 een notariële machtiging verlenen aan de Vlissingse procureur Borgerhoff. Zij waren tot deze datum eigenaars en uitbaters van een huijs, zijnde een herberg genaemt 'Het Swaantje', staande en gelegen aan de rijwegh van Vlissingen naar Middelburgh, onder Oost-Souburgh. Deze laten zij door Borgerhoff op 30 december 1774 publiek verkopen. De verkoop vindt plaats in de Oost-Souburgse herberg De Flesse, een vaste plek voor publieke veilingen. De veiling wordt ingezet op 100 pond Vlaams. Al direct biedt Philippus Jacobus de Caesteeker 115 pond Vlaams, zijn bod wordt overtroffen door De Buck met 120. Caesteeker is uiteindelijk de hoogste bieder, er wordt afgeslagen op 140 pond Vlaams. Wanneer hij de koopsom binnen veertien dagen voldoet zal hij ook direct op het eigendom en gebruik komen.
| 1774
|
Jan Ivens Het is niet bekend wanneer Jan Ivens en zijn echtgenote zijn begonnen. In november 1774 wordt de herberg verkocht aan P.J. de Caesteeker. Of deze ook de herbergier wordt is niet bekend. |
| 1802
|
Christiaan Berkman en Sara Berkman-Lange In 1802 is Christiaan Berkman herbergier en kastelein in De Zwaan. Hij heeft het huis in december 1802 gekocht van Dominicus de Fries.Tot 1813 runt hij de herberg samen met zijn echtgenote Sara. Zij overleed op 10 oktober 1813, ze werd 47 jaar. Per 1 september 1816 staat de herberg te koop. Zie ook onder 'Bijzonderheden'. |
| 1818
|
Dina Nulein Van Dina Nulein zijn geen verdere gegevens bekend. |
| 1826
|
A.L. Amadio en M.J. Amadio-Bakker Augustinus Levinus Amadio en Maria Jacoba Bakker zijn de volgende uitbaters van de herberg. Vanaf 1827 staat Amadio vermeld als herbergier. Het eerste krantenbericht, een advertentie uit 12 april 1827 meldt "Groot Muziek" in Herberg De Zwaan. In november 1827 staat de herberg te koop. Inlichtingen zijn verkrijgbaar bij M.L. Amadio, Nieuwendijk Vlissingen. Een notariële akte van 19-3-1828 vermeldt verkoop van huis en erve met stalling zijnde een uitspanning. De huisnaam is De Zwaan 30, de plaats Oost-Souburg. Wie de nieuwe eigenaar wordt is niet bekend, maar vanaf februari 1830 vinden er weer openbare verkopingen plaats in De Zwaan. Zo wordt in 1833 de stenen windkorenmolen 'De Peere' verkocht. |
| 1828
|
J.B. Groof In advertenties op 3 april 1828 en 16 juli 1829 meldt J.B. Groof zich als kastelein van uitspanning De Zwaan aan den Middelburgschen Rijweg. Hij "recommandeert zich in ieders gunst en belooft eene prompte bediening". Groof is in 1826 gehuwd met P.L. Bonni. |
| 1834
|
Cornelis van Vlaanderen en Adriana van Vlaanderen-Schout In 1834 komt Cornelis van Vlaanderen die nog datzelfde jaar overlijdt. Zijn weduwe Adriana Schout zet de zaak voort. De 'Vlissingschen Rijweg' wordt dan de 'Steenen Rijweg van Middelburg naar Vlissingen' genoemd. |
| tot 1868
|
A. Pot Adriaan Pot is tot 1868 de uitbater van De Zwaan. Zijn echtgenote, Catharina van Vlaanderen, is een dochter van eerder genoemde Cornelis en Adriana van Vlaanderen. Catharina overleed op 29-8-1863. Pot vertrekt in mei 1868 naar De Campveerse Toren in Veere. We zien hem later terug in Vlissingen. Na hem volgt G. Boogaart. |
| 1868
|
G. Boogaart Boogaart neemt in 1868 zijn intrek in De Zwaan. In 1878 vertrekt hij naar De Commerce aan de Bellamykade. De Zwaan wordt ter verpachting aangeboden. |
| 1883
|
Onbekend In een advertentie d.d. 22 februari 1883 wordt Herberg De Zwaan 'uit de hand te koop' aangeboden. In september tevens koffiehuisinventaris. |
| tot 1894
|
Louis Louwerse Tot mei 1894 is Louis Louwerse de herbergier. Hij vertrekt daarna naar St. Joris in Middelburg. Louis Louwerse is sinds 1-11-1889 getrouwd met Paulina Cornelia Kole. Haar ouders Adriaan Kole en Wilhelmina Koppejan zijn beiden herbergier.( Deze Kole overleed op 2-12-1889). |
| 1899
|
J. Louwerse In november 1898 vindt in, inmiddels koffiehuis, 'De Zwaan' door J. Louwerse de aanbesteding plaats van een nieuw te bouwen koffiehuis annex woonhuis, keuken enz. De laagste inschrijver is de heer C. Lavooij voor fl. 6700,-. J. Louwerse is de eerste eigenaar van het nieuwe koffiehuis. Op 19 mei 1920 vindt op eigen verzoek de publieke verkoop plaats van de koffiehuis-inventaris. Er komt een nieuwe eigenaar, J. van Beers. |
| 1921
|
J. van Beers Na het vertrek van J. Louwerse wordt De Zwaan korte tijd gerund door J. van Beers. Op 6 januari 1923 wordt De Zwaan openbaar verkocht en voor fl. 15.200,- toegewezen aan de hoogste inschrijver, J.A. Altorffer. |
| 1923
|
A.C.H. Suurmond De nieuwe exploitant wordt A.C.H. Suurmond. Inmiddels is Café De Zwaan uitgbreid met een concertzaal waar geregeld dansavonden worden gehouden. |
| 1932
|
B.J. Gravers In 1932 vertrekt B.J. Gravers uit de Anjelierenlaan in Vlissingen en neemt zijn intrek in De Zwaan. Gravers is een zgn. 'marineklant' en heeft ook enkele jaren in Den Helder gewoond. Hij wordt de langst zittende uitbater van De Zwaan, pas in 1950 komt er een opvolger, P.W. Marijs. |
| 1950
|
P.W. Marijs P.W. Marijs heeft al diverse horecagelegenheden gerund als hij in februari 1950 De Zwaan overneemt van B.J. Gravers. Hij was onder meer exploitant van Verenigingsgebouw Concordia in de Palingstraat. Marijs houdt het na een jaar weer voor gezien en vertrekt naar Café-Restaurant Unitas (2) in de Coosje Buskenstraat. |
| 1952
|
G.W. Lammertsma Vermoedelijk is de opvolger van P.W. Marijs het echtpaar G.W. Lammertsma-van Dalen. Lammertsma en zijn echtgenote drijven in de Kanaalstraat het Hotel-Café Lammertsma |
| 1958
|
C.L. van Dalen en M.J. van Dalen-Hage Het echtpaar Van Dalen-Hage viert in februari 1958 zijn 50-jarig huwelijksfeest in hun eigen Zwaan. Exploitanten Van Dalen zijn de schoonouders van G.W. Lammertsma. De heer Van Dalen was in het verleden eigenaar van het Oranjehotel in Stavenisse. |
In de volgende jaren groeit De Zwaan uit tot een wijkcentrum waar naast uitvoeringen, concerten en dansavonden ook aktiviteiten voor de jeugd worden georganiseerd. Eind jaren vijftig komt er een bejaardensoos en halverwege de jaren zestig is er iedere zondagmiddag 'dansen' voor jongeren met de band "Formation'.
| tot 1971
|
Albert Dijkstra Tot 1 maart 1971 is Albert Dijkstra exploitant van De Zwaan. In verband met herbestemming van verenigingsgebouw De Zwaan moet Dijkstra het gebouw noodgedwongen verlaten. De gemeente Vlissingen biedt hem als alternatief het Dorpshuis Ons Dorpsleven in Ritthem te huur aan. |
| 1980
|
Onbekend In 1980 wordt zowel de gevel als het interieur van De Zwaan grondig verbouwd. Er komt een nieuwe ingang aan de Kromwegesingel, de ingang aan de Vlissingsestraat verdwijnt. Het nieuwe sociaal-cultureel centrum wordt in januari 1981 door Burgemeester Westerhout geopend. |
| 2006
|
T. van der Horst In 2006 is T. van der Horst de exploitant van De Zwaan. In deze tijd is sprake van dat de gemeente zijn buurthuizen wil verkopen aan Woningcoörperatie l'Escaut. Van der Horst vreest dan voor zijn baan als beheerder van het wijkcentrum. Anno 2013 is De Zwaan nog steeds in gebruik als wijkcentrum waar plaats is voor diverse aktiviteiten. |
Foto's
Meer afbeeldingen zijn te vinden op De Zwaan/foto's
Café De Zwaan 1920-1930
Het Zwaantje ca. 1950-1960
Flyer van optreden 'Decameron' op 1 mei 1976
De ingang Kromwegesingel 2007
Verhalen
Inbraak
In de nacht van 15 juni 1878 heeft een brutale diefstal plaats gehad in uitspanning De Zwaan. De dief schijnt zich te hebben laten insluiten en heeft des nachts, terwijl de herbergier en diens vrouw in diepe slaap waren, in het slaapvertrek een bureau weten te openen en daaruit al het door hen ontvangen geld -ruim fl. 300,- bedragende- meegenomen. Door ene achterdeur is hij vertrokken. Bij hun ontwaken vonden zij alles geopend. De justitie doet streng onderzoek, doch is tot dusver den dader nog niet op het spoor.
Veroordeeld
- "Gerardus van der Sluis, wonende alhier, -beklaagd dat hij den 9den mei 1869 op het open plein voor de herberg De Zwaan onder de gemeente Souburg den daar aanwezigen F. Emond en andere personen beleedigende woorden toegevoegd en slagen toegebracht heeft- is schuldig verklaard aan het moedwillig toebrengen van slagen, zonder ziekte of beletsel om te werken veroorzaakt te hebben, alsmede aan het zonder daartoe uitgetergd te zijn uiten van smaad- en scheldwoorden, en, onder aanneming van verzachtende omstandigheden, veroordeeld tot drie geldboeten, één van f1, ten bate der gemeente Souburg, en twee van f3, benevens in de kosten".
- Exploitant B.J. Gravers wordt in 1943 veroordeeld wegens het geven van gelegenheid tot hazardspel aan bezoekers van zijn café. De eis: fl. 200,- of 50 d.(?) De uitspraak: fl. 200,- of 30 d.(?) met verbeurdverklaring van de fiches en teruggave van fl. 213,- en fl. 185,-.
Opstootje 1883
"Zondagavond werden twee boerenjongens in de herberg De Zwaan in Oost-Souburg handgemeen met anderen. In de herberg werd belangrijke schade toegebracht en bovendien verscheidene glasruiten ingeslagen, nadat zij vrij onzacht uit de herberg waren verwijderd. Door den gemeenteveldewachter werden de beide strijdlustigen, die in deze gemeente thuis behoren, in verzekerde bewaring genomen, terwijl die ambtenaar van een en ander proces-verbaal heeft opgemaakt. De aanleidende oorzaak schijnt gelegen te zijn in de weigering om de beide personen aan de ringrijderij op den derde Pinksterdag te doen deelnemen".
Bijzonderheden
Christiaan Berkman
Christiaan Berkman, in 1799 nog te Vlissingen actief als huurkoetsier, was van 1802 tot zeker 1816 herbergier en kastelein in het Zwaantje. Hij trouwt op 9 februari 1798 met Sara Lang. Sara kwam van Vlissingen uit een koopmansfamilie; hij uit Duitsland. Over zijn daadwerkelijke herkomst is onzekerheid, de ene bron vermeldt Westfalen, de andere noemt hem ‘Prusse’ – ofwel Pruis. Qua herkomst lijkt Westfalen de meest betrouwbare aanduiding, aangezien Duitsers tijdens de Franse tijd al snel als Pruis werden aangeduid – wat ook een scheldwoord was.
Tot haar dood in 1813 drijft hij samen met Sara de zaak. Zij overlijdt te Oost-Souburg (waarschijnlijk in ‘het Zwaantje’ wat ook hun woonhuis was) op 10 oktober 1813; Sara werd 47 jaar. Het echtpaar Berkman was waarschijnlijk kinderloos.
Er staat in de volkstelling van 1811 dat Berkman sinds 1802 in Oost-Souburg woonachtig was. Het is waarschijnlijk dat hij de herberg overnam; ook omdat, wanneer hij de herberg wil verkopen, er sprake is van ‘de vanouds vermaarde’ – wat wijst op een oude herberg. In de geregistreerde transporten in december 1802 staat genoteerd dat Dominicus de Fries een huis in Oost-Souburg verkoopt aan Christiaan Berkman voor 500:0:0 ponden Vlaams. Deze Dominicus de Fries wordt eerder ook genoemd als herbergier; deze verkoop betreft dus zeer waarschijnlijk ‘het Zwaantje’.
In 1816 biedt Berkman uit de hand te koop aan: eene vanouds vermaard herberg genaamd Het Zwaantje op den Vlissingschen Rijweg. Waarschijnlijk heeft er geen verkoop plaats gevonden en heeft Berkman de zaak nog enige tijd zelf voortgezet. Op 3 april 1818 vindt openbare verkoping plaats van de herberg, in een advertentie in de Middelburgse Courant aangeprezen als zijnde een herberg voorzien van eene kolfbaan en kegelbaan en verscheidene vertrekken, zeer geschikt tot het houden van herberg en uitspanning met stalling voor rijtuigen en paarden, benevens eene partij tafels en banken tot de herberg behoorende.
Christiaan Berkman vertrekt naar Vlissingen en koopt in Juli 1818 van dokter Nolson een huis en erf op de Oostzijde (wijk G no.8) voor 600 guldens, ‘zijnde een herberg genaamd ‘de Eendragt’. Erg lang lijkt hij dit bedrijf niet te hebben gevoerd; in Juni 1823 wordt het pand ter publieke verkoop aangeboden; en dan omschreven als ‘Een huis en erve, voormaals eene herberg genaamd ‘de Eendragt’, thans eene slagterij en voor die affaire allezins gelegen en voordeelig staande op de Oostzijde van de Oude Haven, wijk G no. 8.
A.L. Amadio en M.J. Bakker
Augustinus Levinus Amadio is op 20-4-1808 gehuwd met Maria Jacoba Bakker (overleden 15-2-1866). Bij zijn overlijden op 22-1-1840 staat hij geregistreerd als 'schipper loodsboot'. Het echtpaar Amadio-Bakker zat van 1814 tot 1822 in Herberg De Amerikaansche Vlag in de Palingstraat.
Adriaan Pot
- Getrouwd op 1-7-1857 met Catharina van Vlaanderen (overleden 29-8-1863)
- Hertrouwd op 1-3-1865 met Hendrina Petronella Johanna Step
- Van 1868 tot 1873 in De Campveerse Toren in Veere
- Van 1875 tot 1884 in Bellevue (2) aan de Pottenkade
- Van 1884 tot 1886 in Stadskoffiehuis De Beurs
- Van 1886 tot 1887 in International aan het Beursplein
- Overleden 1-5-1887
Gerard Boogaart
- Bericht in de Vlissingse Courant 15-10-1876:
"wordt voorgelezen eene missive van den controleur der belastingen, waarin deze met inzending van een proces-verbaal van bekeuring, opgemaakt contra G. Boogaart, restaurateur der beide spoorwegstations alhier, wegens ongedekten vervoer van gedistilleerd, het hoogst wenschelijk verklaart, dat de voor de tweede maal op fraude betrapte, zoo zwaar mogelijk worde gestraft. Hierbij te kennen gevende dat de bekeurders recht hebben op de premie à 0,10 de liter, en alzoo fl. 2,10 bedragende -en met bijzonderen lof melding maakt van den vérificateur J. de Haas die, zoo in deze als in de vorige aanhaling tegen Boogaart zich vele moeite heeft gegeven de fraude te constateeren, weshalve hij dien ambtenaar aanbeveelt voor eene buitengewoone beloning. Dientengevolge stellen B & W voor, genoemden ambtenaar eene beloning van fl. 25,- toe te kennen voor buitengewonen dienstijver". - Getrouwd met E.P. van der Est
- Wordt in 1878 eigenaar van De Commerce
- In november 1886 schrijft hij in voor de pacht van beide treinstations
- December 1886 wordt hij exploitant van het koffiehuis bij Het Badhuis, in 1889 pacht hij ook de bediening van de zeebaden (v/h J. van de Vrie). Ook van 1891 tot 1897 is hij pachter van Het Badhuis.
- Neemt in april 1887 in Middelburg de slijterij over van P.J. Fiegen
- In augustus 1898 wordt Boogaart één van de exploitanten van Hotel Du Commerce in Middelburg
- Overleden 10 november 1904, hij is 68 jaar oud geworden
Pieter Willem Marijs, geboren 12-5-1910 in Vlissingen. Gehuwd op 11-11-1931 in Oost- en West Souburg met Margarethe Arnoijs. Zijn beroep is dan groentenkoopman. Is in de periode 1938-1950 en 1952-1957 beheerder van Zaal Concordia in de Palingstraat. Van 1950 tot 1951 exploiteert hij De Zwaan, van 1951 tot 1952 is hij exploitant van Sociëteit Unitas (2) aan de Coosje Buskenstraat. Hij overleed in Vlissingen op 24-5-1998.
Zie ook
Externe links
Bronnen
- Research naar en informatie over de geschiedenis: JM H. Van Haart
- Krantenknipsels en verhalen: Krantenbank Zeeuwse Bibliotheek
- Artikel en foto heropening Westerhout: [http//:www.pzc.nl PZC 26-1-1981]
- Foto's: Gemeentearchief
- Foto's Formation: Collectie Theo Schenkhuizen en Henk Feij
- Artikel De Zwaan: Adrie Meerman in Souburgse Courant sept. 2013